ΣΑΝ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ ΤΑ ΒΑΣΑΝΑ.

 

     Γράφει ο 

Παν. Ι.Δ. Βλαχάκης.

                            «Σαν στης ελιάς τα Βάσανα». 

Τέλος Νοέμβρη αρχές Δεκέμβρη ο κάμπος και οι άκρες της θυρέας άρχισαν να χορεύουν το χορό της Ελιάς και του Λαδιού. «Σαν στης ελιάς τα Βάσανα». Γαϊδούρια μουλάρια άλογα άνθρωποι, μικροί μεγάλοι όλοι στα χωράφια. Τέμπλες, καλάθια, σακιά, χτένια, λιόπανα κάποτε είχαμε ένα αλεξίπτωτο που έζωνε την ελιά!!!. Παλιά δεν στρώναμε πανιά και δίχτυα. Αμορίλα ή δεν είχανε ή είχανε φτηνά χέρια!!! Κάπου- κάπου και καμιά ιστορία για τους μεγάλους γαιοκτήμονες που έστυβαν τη φτωχολογιά!! Η Κόρη του Κ….. πάταγε την πλάστιγγα και μας έκλεβε στο «μαζευτικό!!!» Έλεγε σιγά η μάννα μου. Θυμήθηκα τον Νικ. Φλούδα που το 1938 τύπωσε ένα βιβλίο με πρακτικούς υπολογισμούς για το δικαίωμα των κολασμένων που μάζευαν τις ελιές των αφεντικών. Ήταν αγράμματοι και τους κλέβανε οι μεγάλοι!!!

  Όλοι προσπαθούν να συλλέξουν τον καρπό την ευλογημένη ελιά. Όλες η συζητήσεις γύρο από την ελιά. Πόσο έχει το κιλό το λάδι !! Άκου οι απατεώνες οι έμποροι το αγοράζουν με το κιλό και το πουλάνε με το λίτρο!!!! Πόσο δικαίωμα παίρνουν τα εργοστάσια;;; Ποια εργοστάσια άνοιξαν; Σε αυτό το τελευταίο ερώτημα δεν χρειαζόταν απάντηση. Αν ήσουν λίγο παρατηρητικός και άκουγες τις ατμοσφυρίχτρες θα καταλάβαινες. Άνοιξε η Ραχούλα, του Γαλάνη - Παπαδάκου, του Ευθυμίου, του Κεφάλα, και το συνεταιρικό της Μελιγούς!!  Φουγάρα μνημεία μωροφιλοδοξίας ή λειτουργικότητας; Μάλλον το πρώτο ήταν γιατί υπήρχαν και τα χαμηλά τα μεταλλικά που επιτελούσαν το έργο τους. Που θυμήθηκα το απόσπασμα από το βιβλίο του Γιάννη Πάνου. Για το περίφημο φουγάρο των Δολιανών.

 Πριν τον πόλεμο στο γειτονικό μας χωριό κάποιοι προοδευτικοί νέοι στη σκέψη φτιάξανε ένα συνεταιρικό εργοστάσιο που δούλεψε για αρκετά χρόνια προσφέροντας πολλά στη φτωχολογιά. Οι πρωτοπόροι αγροτοσυνδικαλιστές υπέστησαν τα πάνδεινα από τα Αφεντικά.

  Στο βάθος στο Παράλιο Αστρος πρέπει να άνοιξαν το δύο του Αβραντίνη και του Καλλίτση. Σήμερα δεν λειτουργεί κανένα από τα παλιά αυτά ελαιοτριβεία. Του Αβραντίνη είναι το πλέον ιστορικό γιατί εκεί είχε την έδρα της η Ε.Ε του Ε.Α.Μ. Κυνουρίας. Σήμερα δεν υπάρχουν ούτε σαν κτήρια. Αλλού υπάρχουν ερημωμένα τα κουφάρια, χαλάσματα δόξας ποτισμένα με ιδρώτα. Σκούριασαν και αχρηστεύτηκαν τα εργαλεία και τα  μηχανήματα!!!

Θα ήθελα να ακούσω την μπάσα ατμοσφυρίχτρα  της Ραχούλας. Θα άθελα να πήγαινα το φαγητό στην αλουμινένια τέσσα στο εργοστάσιο ΓΑΛΑΝΗ -ΠΑΠΑΔΑΚΟΥ. Αν είμαι τυχερός και συναντήσω το νονό το Γρηγόρη το έχω το τάλιρο!!! Θα πάω στη θεια Βαγγελιώ για ένα γλυκό, λες να βγει ο μπάρμπα Αλέκος και να μου πει τι κάνεις ρε Βλαχαγιαννίτη !! Θα μου επιτρέψει ο πατέρας να τραβήξω το αλυσιδάκι, να περάσει  ο ατμός και να σφυρίξει ή θα έχουν κάποιο μήνυμα και μου αρνηθεί;

              

                       

 ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟ  ΓΑΛΑΝΗ – ΠΑΠΑΔΑΚΟΥ 1951 Πιεστήριο.  1) Φώτης Γεω. Ροζολής – Καραμπάτσος. 2) Νικόλαος Ιωαν Καμπύλης- Μπόκολας . 3) Ιωάννης Ευστ. Βλαχάκης. 4) Γεώργιος Ζαχ. Κυριαζής. 5) Βασίλειος Γεωρ. Αρβανίτης. 6) Παναγιώτης Μιχ. Κομνηνός.7) Άγνωστος από τα Βέρβενα. 8) Άγνωστος από το Λεβίδι.

            

- Μην σφύρας τρις φόρες γιατί ο θειος Διαμαντής με το τρακτέρ - τον κοκκίνη- θα νομίσει ότι μείναμε από ελιές και θα βιαστεί στον κάμπο. Γιατί χάζευες στο δρόμο και σου πάτησα δυο διακεκομμένες τις άκουσες αλλά εσύ άργησες !! Κοίταζε και το ¨venus¨ άντε τώρα να ξεφύγεις!! Βάλε το φαγητό στην πόρτα του καυστήρα να ζεσταθεί και έλα κάθισε στον διαχωριστήρα να φάω. Πρόσεχε μην γεμίσει ο ντενεκές ξέρεις…. !!!

- Πατέρα έμαθα το νέο, έφεραν καινούργια σφυρίχτρα στο εργοστάσιο!! Ηλεκτρική η ποιο δυνατή της περιοχής!!! Ο Νονός μου ο Γρηγόρης βρήκε μια σειρήνα από γερμανικό αεροπλάνο (στούκα Stuka  Sturzkampfflugzeug, πολεμικό αεροσκάφος κάθετης εφόρμησης) την έφερε από τα παλιατζίδικα του Πειραιά!!! Όταν την φτιάξουν θα πατώ το κουμπί και θα ουρλιάζει !!!!!!!

-Βλακείες, θα δεις που κάποια στιγμή η αστυνομία θα την απαγορέψει γιατί είναι πολύ δυνατή και έχει αποκρουστικό ήχο. Πράγμα που έγινε στην περίοδο της εθνοσωτηρίου επαναστάσεως!!! Ένας περιοδεύον πλασιέ άκουσε τη νύχτα τη σειρήνα νόμισε ότι ήταν πολεμικός συναγερμός!! Παρά λίγο να πηδήσει από το μπαλκόνι του ξενοδοχείου του Τσίμπανη. Την άλλη μέρα η αστυνομία – εκείνος ο αστυνόμος ο Σ.. που δηλητηρίασε το σκυλί του Μήτσιου της Θανάσως – με αστυνομική διάταξη απαγόρεψε όλες τις ατμοσφυρίχτρες!!!

Θα ήθελα να άκουγα τη φωνή του λιγδιασμένου εργάτη, έλα εδώ να σου δώσω καβουρντισμένο ψωμί με φρέσκο λάδι!!

-«Δεν θα τρως οτιδήποτε σου δίνουν τα λάδια αυτά είναι από ¨πεσιάδες¨ χαμολόγια, μόνο μανάκι θα τρως από τη Συκιά και αλλού συνεννοηθήκαμε; Θα σου δίνω μόνο εγώ αυτοί δεν ξέρουν!! Το μόνο που ξέρουν είναι να ρίχνουν το ¨Χαμούρι ¨στα τσόλια. Βλέπω την ποιότητα στο διαχωριστήρα. Δεν θέλω να πέφτεις σαν λιμασμένος στο καρβουνιασμένο ψωμί με τα παλιόλαδα…. Στοιβάζουν δέκα μέρες τις ελιές στα αμπάρια και ανάβουν. Μετά παραπονιούνται γιατί ανεβάζουν οξέα !!»

Μου έλειπε ο πατέρας μου από της 5 το πρωί μέχρι τις 11-12 το βράδυ. Χρόνια δούλευε στο διαχωριστήρα του Γαλάνη – Παπαδάκου. Προσπαθούσα να κάθομαι όσο περισσότερο μπορούσα για να τον βλέπω. Παρακολουθούσα την όλη διαδικασία αλλά περισσότερο μου άρεσε ο διαχωριστήρας και οι πέτρες!! Στο πιεστήριο δεν πήγαινα γιατί όταν τα τσόλια πιέζονταν αρκετά πετούσαν το χαμούρι και λερωνόσουνα !!

                       

 Δεξιά ο Μήτσος Χειράκης μηχανικός στο Ελαιοτριβείο « Γαλάνη – Παπαδάκου» μαζί με τον πατέρα μου το Γιάννη Ε. Βλαχάκη 1950 - 51.

 Οι εργοστασιάρχες είχαν εφεύρει το ωρομίσθιο και έστυβαν τους εργάτες σαν τις ελιές!!! Μόνο το 1945 κάποιοι κατόπιν υποδείξεως του «Τάση του Ράφτη» φτιάξανε ένα σωματείο διαπραγματεύτηκαν καλύτερες συνθήκες για τους εργάτες. Κάποιοι από αυτούς πήραν αέρα στη Μακρόνησο. Σαν σκλάβοι δούλευαν σε όλα τα ελαιουργία, αυτές ήταν οι συνθήκες.

- Πατέρα τι ήταν ο Αράπης; Κλέβανε οι εργοστασιάρχες; Τι σημαίνει Τάλια μια τάλια.. εκατό;;;

-« Άκου Αράπης δεν υπήρχε από το 1947 που πήγα στου Γαλάνη – Παπαδάκου άντε το πολύ πολύ να ξέφευγε λίγο λάδι γιατί οι διαχωριστήρες ήταν παλαιοί. Ο μπάρμπα Γιώργης ήταν τίμιος το ίδιο και οι Παπαδακαίοι. Στα άλλα δεν ξέρω τι γινόταν, ακουγότανε ότι σε κάποια κλέβανε. Σε εμάς το πολύ να μάζευαν ένα – δυο τενεκέδες κακής ποιότητας λάδι το χρόνο πάνω από τα λιουζούμια. Τα άλλα είναι διαδόσεις!!!»

- Καλά σας είχαν ορκίσει να μη λέτε τα μυστικά και έκλεβαν τον κόσμο!! Εσάς σας πλήρωναν καλά; Γιατί δεν σας δίνουνε μεροκάματο οκτάωρο και σας πληρώνουν ωρομίσθιο; Έχετε ασφάλιση; Αυτά του τα έλεγα σε μεγαλύτερη ηλικία.

- Έλα τώρα!! Με αυτά ασχολείσαι και δεν διαβάζεις τα μαθήματα σου μαζέψου!! «Ένα η αλεπού εκατόν ένα το αλεπουδάκι» !!! Μην μιλάς και σε ακούν οι άλλοι ….»

Όταν το εργοστάσιο Γαλάνη Παπαδάκου πέρασε σε άλλα χέρια. Ο πατέρας και κάποιοι από τους έμπειρους εργάτες πήγαν στο ανακαινισμένο ελαιουργείο του Ευθύμιου.

Ο Χρίστος πανύψηλος με τη φόρμα του σοβαρός δούλευε μαζί με τους εργάτες. Εκεί είδα πρώτη φορά φόρμα εργασίας καινούργια και καθαρή!! Εξελίχθησαν τα πράγματα, καινούργια μηχανήματα, ωραίες πέτρες,  καινούργια πιεστήρια!! Για να τα δω όλα και να τα επεξεργαστώ!! Διακόπτες στάρτ - στόπ πράσινοι, κόκκινοι, ωραίο εργοστάσιο……

- «Διώξε τον μην συνηθίσει το εργοστάσιο. Θα γίνει καλός μάστορας παρατηρεί τα πάντα.» του είπε ο αείμνηστος ο Μήτσος ο Χειράκης. Άντε δες λίγο και φύγε. Μου φώναζαν και οι δυο με ένα στόμα.

-Αν δεν μου πείτε ποιος γλύτωσε το εργοστάσιο του Παπαδάκου τότε που κόλλησε η βαλβίδα ασφαλείας στην ατμομηχανή του δεν φεύγω!!

- «Ταΐζαμε την μηχανή και ανέβασε μεγάλη θερμοκρασία. Για την ιστορία το Κάρτερ της ατμομηχανής έπαιρνε 4 γκαζοντενεκέδες λάδι. Ήταν νύχτα και είμαστε κουρασμένοι. Κάποια στιγμή το μανόμετρο ανέβηκε στο κόκκινο!! Φώναξα « Τρέξε Γιάννη να γλιτώσεις» - αυτό δείχνει τον ανθρωπισμό του να σωθεί το παιδί - . Κινήθηκα για να τραβήξω την εφεδρική βαλβίδα ασφαλείας. Πρόλαβε ο μικρός από δω και την τράβηξε πρώτος. Χαμός πέταξε ατμούς, εκτονώθηκε η πίεση τα μανόμετρα κατέβηκαν, τράβηξε την ατμοσφυρίχτρα από τη χαρά του!! Μετά τρέμαμε και οι δύο για πολύ ώρα. Ευτυχώς που προλάβαμε θα γινόταν μεγάλο κακό, θα σκοτωνόμαστε και μπορεί να γεμίζονταν εργοστάσιο και τα σπίτια της πλατείας!! »

Ο Μπάρμπα Γιώργης ο Γιούλης πάταγε με την λαδωμένη αρβύλα του ένα διακόπτη δαπέδου και ένας βραχίονας έριχνε το ¨χαμούρι¨ σε κυκλικό τσόλι. Τέρμα αυτά τα τετράγωνα τσόλια που ήταν σαν σάκος και σκάζανε στις γωνίες. Τέρμα η τέσα με το χερούλι που γέμιζε τα τσόλια. Τα πιεστήρια καινούργια δυο στη σειρά!! Το ένα  άρχιζε αργά - αργά να πιέζει. Υπήρχαν και καινούργια μανόμετρα. Το άλλο κατέβαινε σιγά σιγά μόνο ένας εργάτης τίναζε το λιοκόκκι – πυρήνα.

                                                  Το ελαιουργείο του Ευθύμιου σήμερα. Φωτ Γεώργιος Παπαμήτρος.

Ο θειος ο Διαμαντής με το μπάρμπα Λιά αγόρασαν  καινούργιο λευκό τρακτέρ μάρκας David Brown – Μάλλον Ψαρή θα το βγάλουν. «Έλα μια !!» ακούστηκε η βροντερή φωνή του Διαμαντή!! Έριξαν τις ελιές σε ένα μεγάλο τετράγωνο σύστημα και ο αέρας πέταγε τα φύλλα και τα κλαράκια. Κατόπιν τις πλύνανε από τα χώματα. Στη συνέχεια τις έριξαν σε ένα σπαστήρα και τις έσπασε σε πρώτη φάση. Μετά το αναβατόριο τις μετέφερε στις μυλόπετρες !! Γυρνούσαν κυκλικά και επεξεργάζονταν το χαμούρι. Μετά με κοχλία – βραχίονα τάιζαν τα πιεστήρια !! Που παλιά που όλα γίνονταν με το χέρι τώρα αυτοματοποιήθηκαν αρκετά. Τέλος το λιοκόκκι την πυρήνα στην ενέβαζε αναβατόριο και τη φόρτωνε κατ ευθείαν στο φορτηγό  του Σωτήρου που την μετέφερε στο πυρηνελαιουργείο στο Ναύπλιο.

Ο Χρίστος, ο ιδιοκτήτης ελέγχει τα πάντα. Όταν κοίταζε τα πιεστήρια που και που κουβεντιάζουμε. Με ρώταγε για την πρόοδο μου στο σχολείο. Σπάνια πηγαίνει τον διαχωριστήρα έκτος και αν έχουν πρόβλημα όπως σήμερα.

Καθάριζαν κάποια φίλτρα ήταν στο βάθος και έτσι βρήκα την ευκαιρία να ορμήσω στον μπάρμπα Μήτσο τον Χειράκη!! Ο καλός γέροντας πρώην μηχανικός από συνήθεια καθόταν πάντα στο διαχωριστήρα και τον ήξερα καλά. Ήταν φανατικός Βασιλόφρων και σε λίγο είχαμε δημοψήφισμα. «Δεν πρόκειται να ξανάρθει ποτέ  ο Βασιλιάς!! Παππού βάλτο καλά στο μυαλό σου. Τώρα στο δημοψήφισμα θα πάρει για καλά πόδι.» Βροντοφώναξα και ο καλός αυτός άνθρωπος στεναχωρήθηκε. Κάτι πήγε να μου πει αλλά; Ποιος είδε το θεό και δεν τον φοβήθηκε! Ο πατέρας με το Χρίστο είχαν τελειώσει την εργασία τους και δεν  είχα πάρει είδηση ότι πλησίασε κοντά μου. Μου φώναξε δυνατά: «δρόμο φύγε θα τα πούμε το βράδυ. Ζήτα συγγνώμη τώρα, ο μπάρμπα  Μήτσος ήταν ο μάστορας μου και έχουμε περάσει πολλά φύγε φύγε.» Ρε δε με παρατάτε το βράδυ θα κοιμάμαι και εσύ θα είσαι κουρασμένος μονολόγησα. «Δεν σέβεσαι τους μεγαλύτερους, πολιτικολογείς, πρέπει να ντρέπεσαι ….αυτά μας λείπανε τώρα….»

- «Άστοοο Γιάννη παιδί είναι.»

Τι μίλαγα ρε το κέρατο μου έχουν ένα κουτί γλυκά στη γωνία από τα ΓΑΛΑΤΣΙΑ!!! Πρέπει να βρω τρόπο να πάρω ένα. Το βρήκα θα τους κάνω να γελάσουν !!!

 - Τα γλυκά τα έφερε εκείνος ο ψηλός που κλέβει τις ελιές στα Κούτρουφα; Του λεγάτε χθες το κόλπο πως να κλέβει ελιές με το μεγάλο καλάθι του ψαρά και το χτένι!! Να το φορά στο λαιμό του και να …. Γέλασαν, ξεθύμανε η οργή του πάτερα, δούλευε καλά ο διαχωριστήρας, ήταν κουρασμένος αλλά ήρεμος, μου χαμογέλασε  πικρά!!

-Έλα πάρε ένα γλυκό, το δικό μου και πήγαινε στο σπίτι να διαβάσεις. Μην ξεχάσεις να τους χαιρετήσεις όλους όταν φύγεις, πρόσεξε στο αναβατόριο μην σκαρφαλώνεις… Άρπαξα ένα γλυκό σκέφτηκα να πάρω και άλλο αλλά ντράπηκα έκανα τη γύρα μου χαιρέτησα τους ανθρώπους μου- οι ήρωες της εργασίας ήταν και είναι οι άνθρωποι μου - και δρόμο για το γήπεδο!!!!

       

  Τώρα αποφεύγω να περνώ από τα εργοστάσια. Οι παλιοί φύγανε για άλλες πολιτείες οι τότε νέοι ΄γίναν υπέργηροι και εμείς μεγαλώνουμε, αρχίσαμε να ζούμε με τις αναμνήσεις. Τα κτήρια ρημάξανε, σκούριασαν, τα μηχανήματα, σκούριασαν οι ντενεκέδες, χάθηκαν τα εργαλεία και τα σκεύη, σε κάποια έμειναν μόνο τα ντουβάρια!!  Δεν θέλω να μπω μέσα θέλω να τα έχω στο μυαλό μου ζωντανά όταν δούλευαν. Όταν η πνοή των ανθρώπων κινούσε τις μηχανές και έβγαζε το κίτρινο Χρυσάφι, το Χρυσάφι της Θυρεάτιδος γης.

Πριν από δυο τρία χρόνια  επισκέφτηκα το σύγχρονο ελαιοτριβείο ενός συμμαθητή μου. Αυτοματοποιημένα τα πάντα, οι άνθρωποι εργάζονταν σε καλύτερες συνθήκες. Φυγοκεντρικά και άλλα μηχανήματα βαρέθηκα να ρωτήσω λεπτομέρειες. Σύγχρονοι διαχωριστήρες!! Παρατήρησα το σύγχρονο εργοστάσιο και χαιρόμουνα. Ήθελα να ρωτήσω πως βγαίνει το αθέρμιγο και κάποια άλλα πράγματα. Έβλεπα τα νέα παιδιά να εργάζονται σε καλές σχετικά συνθήκες. Το περιβάλλον σχετικά καθαρό. Παράξενοι βιομηχανικοί θόρυβοι. Σκεπτόμουν το μέλλον της ελαιουργίας στην περιοχή και πατρίδα μας.

                               Ελαιουργείο Κώστα Σπ. Ιατρίδη Διαχωριστήρες. Φώτο από διαδίκτυο.

Πληροφορήθηκα ότι σκοτεινοί κύκλοι θέλουν να φτιάξουν τεράστια κεντρικά ελαιουργεία!! Ένα λέει σε όλη την Πελοπόννησο !! Ρε άντε στο ανάθεμα, ρε άντε… που θα σας αφήσουμε να κάνετε τα δικά σας. Θέλουν να μας τα πάρουν όλα. Θέλουν να μας καταστρέψουν !!!! Θα τους αφήσουμε ;;; Όχι εφόσον ζουν οι μνήμες μας και εφόσον προστατέψουμε τη γη και τα εργοστάσια του πρωτογενούς τομέα. Ότι βαριά βιομηχανία και αν έχετε δεν πρόκειται να φάτε το αρωματικό μανάκι, το παχύ λάδι της λαδολιάς, το λεπτό κιτρινόχρουν της Κορωνέικης, της, της….  όλα τα λάδια της πατρίδας μας αυτά είναι το Χρυσάφι μας !!!!!!!!!!!!! Θα πηγαίνουν λέει οι αγρότες τις ελιές και θα αγοράζουν το λάδι από τα σουπερ Μάρκετ!! Μακάρι να μην επαληθευτούν τα σενάρια αυτά. Δεν θέλω να δω κάτι τέτοιο στους ποιο φρικτούς εφιάλτες μου.