TO ΣΜΕΡΔΑΚΙ.

Γράφει ο 

Παν. Ι.Δ. Βλαχάκης.

                      

Αύγουστος μήνας, Αγιάννης Κυνουρίας τέλος δεκαετίας το ΄60, το φεγγάρι ολόγιομο φώτιζε τα πρόβουνα του Πάρνωνα. Η ανάσα του παππού του Πάρνωνα μας χάριζε μια από τις ποιο γλυκιές, δροσερές αξέχαστες νύχτες. 

Απέναντι στο Καλογεροβούνι ακούγονταν κάποια τροκάνια. Από πάνω μου δέσποζε το Σαραντάψυχο, κάτω στον ορίζοντα η Ζάβιτσα στο βάθος τα βουνά του Αχλαδόκαμπου. Το παιχνίδι να μετράω τα φώτα των αυτοκίνητων στις στροφές του Κωλοσούρτη σήμερα δεν έχει νόημα. Έβλεπες σαν ημέρα θεσπέσιο θέαμα, σχεδόν μαγικό!! Τότε δεν υπήρχε δημοτικός φωτισμός να χαλάει τη μαγεία του νυχτερινού τοπίου.

Ξαφνικά από τα Αστραπάλωνα ακούστηκαν κραυγές γκα, γκα, γκα… αλλά δεν έδωσα σημασία. Τα τροκάνια ακουστήκαν να κτυπούν παράφωνα, ανήσυχα και βιαστικά. Μάλλον τρέξανε τα ζωντανά γιατί κάτι τα τρόμαξε.

 Η μάνα άνοιξε την πόρτα βγήκε αλαφιασμένη στην ταράτσα και κακήν κακώς με τράβηξε μέσα στο σπίτι.

- Ρε μάνα δεν έκανα τίποτα, κάθομαι, βλέπω το φεγγάρι και εσύ με τραβάς μέσα;

 - Παιδί μου είναι το Σμερδάκι ένα αερικό, ένα δαιμονικό πράγμα μην μιλάς και πάθεις τίποτα.

- Έλα τώρα, μια αλεπού είναι που φωνάζει βαριά άσε με να δω λίγο το φεγγαρόφωτο!!!

Αυτό όταν το πρώτο άκουσμα από το φοβερό αυτό ζώο, αερικό ή δαιμονικό της λαϊκής φαντασίας.

Την άλλη μέρα ρώτησα τον παππού. Ο γέροντας σοβάρεψε και άρχισε να μου μιλά με γρίφους πράγμα που δεν το συνήθιζε. Μη φοβάσαι, κάτι υπάρχει αλλά κινείται πάνω στα βουνά. Κυκλοφορεί πάντα νύχτα αν και το έχουν δει και ήμερα ασχολείται μόνο με τα γιδοπρόβατα!! Τα λόγια του σίγουρα κάτι έκρυβαν. Το γύρισα στο μυαλό μου τίποτα δεν έβγαλα άκρη.  Το άφησα και επανήλθα σε ανύποπτο χρόνο. Τότε ο γέροντας μου διηγήθηκε τα έξης:

 « Είναι κάτι σαν γάτα πιάνει το ζωντανό και στο λαιμό του ανοίγει μια φλέβα πίνει το αίμα του και το ζώο ψοφάει. Ελάχιστοι άνθρωποι το έχουν δει. Εγώ δεν το έχω δει, το έχω ακούσει πολλές φορές. Στη Συκιά, στο Ληνικό, στη Σαββανόραχη, στου Κάνουρα, στο Βοστίκη, στο Σαραντάψυχο, στο Ξεροκάμπι, στου Καβουκά, στη Μάντρα, στο Βατάκι και στο Μαλεβό.

Ο αδελφός μου ο Θανάσης ο Γεναιάς, ►1  το έχει δει και το έχει ντουφεκίσει. Απ ότι ξέρεις είναι φανατικός κυνηγός ακόμα και τώρα που είναι γέρος κυνηγάει. Πάντα έχει μαζί του το δίκαννο γεμάτο και κρεμασμένο στο μπροστάρη του μουλαριού.

                                                    Λίγκας. 

Νέος φύλαγε καρτέρι για λαγό πάνω από το Μαντρί του Αρκούδι στη Συκιά. Ήταν Αύγουστος με φεγγάρι σαν αυτές της μέρες. Τότε το είδε, ήταν σαν μια μεγάλη γάτα. Το πυροβόλησε, ξέχασε να πατήσει τη σκανδάλη με το αριστερό χέρι. Το πέτυχε, πετάχτηκαν εφτά φωτιές, φωτιές κόκκινες, πράσινες, μπλε, κίτρινες…. !!  Φώναξε γκά γκά και χάθηκε παρόλο ότι είχε φάει όλη τη σούμα με τα σκάγια.

 Έσπασε το ντουφέκι και το δεξί του χέρι του Θανάση έχει ακόμα το σημάδι από τη λαβωματιά. Όταν έρθει από το Γιαλό να το προσέξεις, ρώτησε τον σίγουρα θα σου πει. Επαναλαμβάνω ότι έπρεπε να τραβήξει με το αριστερό χέρι. Μακριά από εμάς το παλιόπραμα, μην το φοβάσαι να το προσέχεις και να μην το μελετάς…>>

- Ο παππούς γεμίζει και τώρα τα φυσίγγια μόνος του, τα κάνει βαριά και γι΄ αυτό έσπασε το ντουφέκι του!!!

Εκτοτε άκουσα και άλλες φορές το σμερδάκι, πάντα νύχτα προς την αυγή γιατί τότε ξύπναγα.

 Ήμουν μαθητής της Β γυμνασίου στο Αστρος στη Ρίζα ακούστηκε. Ο Τάκης ο ξάδελφος -που μας έφυγε νωρίς - άρχισε να του φωνάζει με το αστείρευτο χιούμορ του . « Έλα εδώ ρε, έλα έλα να σου δώσω γάλα…..!!! ¨» Ήταν ξημέρωμα και πίναμε γάλα από τις γίδες.

Πάμε να το δούμε και να το τσακίσουμε του είπα!!! Πήραμε από ένα ματσούκι και πήγαμε πίσω από το σπίτι του Πετράκου του Δικαίου στα κυπαρίσσια στο χωράφι της θειας Κικής, εκεί που αργότερα τα ξαδέλφια μου πάρκαραν τα χωματουργικά τους μηχανήματα. Σκοπός μας ήταν να το σκοτώσουμε!!! Δεν είδαμε τίποτα και συνεχίζαμε να ψάχνουμε !!!

 Ήρθε τρέχοντας ο παππούς παρ όλα τα χρόνια του. Ήταν έντρομος, μας έριξε τα Γαλλικά του και μας τράβηξε μέσα.« Ρε τι του μιλήσατε θα σας πάρει τη φωνή!! Θα έρθει εδώ να μας φάει..»

Βάλαμε τα γέλια και του θυμίσαμε φράση του « Ο άνθρωπος είναι το μεγαλύτερο θηρίο. Μην πιστεύετε σε νεραΐδες ,φαντάσματα... εμείς στην Μ Ασία ...». Αυτό το τελευταίο το είπαμε ειρωνικά ,κατάλαβε ότι τον κοροϊδεύαμε !!! Χάρηκε που δεν φοβόμαστε αλλά συνέχισε να μας λέει « Ρε ελάτε μέσα μην έχουμε ντράβαλα με αυτό το παλιόπραμα δεν παίζουμε μην το ξανακάνετε.»    

                                                             Τράγος 

Το μεσημέρι μου είπε ότι κάποτε είχε κλέψει τη φωνή ενός βοσκού κάπου κοντά στο μύλο του Γιώργη του Κολοβού στο ρέμα προς τα Χαντάκια. Φώναξε ο ένας αδελφός στον άλλο. Εκουτο, ►2    ρε Νικόλα !! Φώναζε και το σμερδάκι, Νικόλα, Νικόλα ήταν ο Νικόλας ο Σπ.. λίγο ψευδός !! Τώρα μπορεί να του έκαναν και καζούρα οι άλλοι βοσκοί δεν ξέρω….

Αργότερα το άκουσα στον Έβρο τότε που υπηρετούσα σε μια ρεματιά όταν ήμουν περίπολο. Το είπα στη σειρά μου ένα χωριατόπαιδο από τα χωριά της ορεινής Ρούμελης. Μη μιλάς δυνατά αυτό είναι το άκουσα με διαβεβαίωσε. Σε λίγο κάπως τρομαγμένος ρε σειρά που έχει κοπάδι εδώ κοντά ; Έτρεμε το παιδί!!!

- Δεν είναι τίποτα  του είπα, μην κάνεις καμιά βλακεία και σκίσεις την τελαμώνα και βγάλεις σφαίρες, ηρέμησε.

- Στην πατρίδα μου τη Ρούμελη το λέμε Λάβωμα, μην το μελετάς και μην το λες στους άλλους και τους τρομάξεις. Να πούμε στον επιλοχία να βάζει Αθηναίους στο σημείο αυτό, καλό είναι να φυλαγόμαστε !!!

- Ρε αν το πούμε θα γίνουμε ρεζίλη των σκυλιών!! Δεν λέω τίποτα αν το δω καμιά φορά θα φάει μια ριπή. Δεν πιστεύω ότι είναι κάτι το ξωτικό, είναι κάποια αλεπού ή άλλο ζώο παιρνάει στο ρεματάκι.. !!!

Πριν από χρόνια το άκουσα ξανά στο Ξεροκάμπι απέναντι από την Ωριά προς τα Ατζιναΐκα. Δεν μπήκα μέσα στο σπίτι, τούρλωσα τα αυτιά μου μάλλον αλεπού είναι σκέφτηκα ρε πόσα χρόνια πέρασαν από τότε που το πρωτοάκουσα.

Ας έρθουμε στον πατέρα της λαογραφίας τον Νικ Πολίτη. Στα λαογραφικά του, βρίσκουμε πολλές πληροφορίες για τα Χαμοδράκια. Αναφέρει τους ποιμενικούς δαίμονες, τους Σατύρους και τον θεό Πάνα.

 Στον Παρνασσό πίστευαν - ως το 1903-4 τουλάχιστον που ο Πολίτης έγραψε τα λαογραφικά του - πως στο βουνό κατοικεί ένας δαίμονας που εξουσιάζει τους λαγούς, και τα αγριόγιδα. ΄Οσα ζώα είναι δικά του τους χαράζει το αυτί, για να τα ξεχωρίζει. Ο δαίμονας αυτός που οι βοσκοί τον ονομάζουν Λάβωμα, με μορφή μακρυγένη τράγου βατεύει τις κατσίκες και τις οδηγεί στο θάνατο!!!

Στην πραγματικότητα αυτό που προκαλεί στο ζώο τον θάνατο είναι η λοιμώδης νόσος άνθρακας.

Δύο είναι τα βασικά ονόματα του δαίμονα, Σμερδάκι και Χαμοδράκι αλλά και Αμελέτητο, Λάβωμα, Αποκαρωμένο, Δαιμόνιο, Αρμαδιακό, Ζουλάπι κ.α. Οι αλβανόφωνοι της Αργολίδας το προφέρουν με τους παραφθαρμένους τύπους Χαμουδράκι, Χαμουθράκι και Χαμοθράκι.

Σε αρκετά χωριά της πατρίδας μας λένε ότι είναι οι ψυχές των αβάπτιστων παιδιών που πέθαναν και των παιδιών που δεν γεννήθηκαν ένεκα των εκτρώσεων.              

                                                                        Πάνας 

Οι Ανεβοκατεβάτες βοσκοί της Αρκαδίας μετακινούσαν τα κοπάδια τους σε περιοχές της Αργολίδας, της Μεσσηνίας της Ηλίας κ.α. Άδικος ο κόπος τους δεν απόφευγαν τις μεγάλες απώλειες των κοπαδιών. Η Αρρώστια το φοβερό μικρόβιο του άνθρακα ήταν μέσα στο αίμα των ζωντανών και τα αποδεκάτιζε.

Ένας καλός φίλος μου ο Γ. Τ. μου είπε ότι είναι ο φόβος του ανθρώπου στην ερημιά. Η φαντασία του ξωμάχου το γεννά ;;

 Κάποιοι αλαφροΐσκιωτοι, ξωμάχοι μπορεί να το πιστεύουν, μπορεί να υποβάλλονται στη μοναξιά και στα παιχνίδια του μυαλού τους. Αλλά που να βρεις τους ξωμάχους και τους αλαφροΐσκιωτους στις μέρες μας.

Στα παιδικά μας χρόνια μας έλεγαν ιστορίες για αερικά, φαντάσματα, νεράιδες δαιμονικά ας τα αναφέρουμε σαν παράδοση. Σκοπός τους να μας τρομάζουν για να μην γυρίζουμε τη νύχτα . Με αυτά μας περνούσαν και την παράδοση.

Τι είναι δεν ξέρω; σκέπτομαι πρώτα την αλεπού. Να είναι βραχνιασμένες αλεπούδες; καμιά αγριόγατα, άντε και κανένας Λίγκας, παλιά υπήρχαν αρκετοί στην περιοχή μας. Σε καμιά περίπτωση δεν πιστεύω ότι είναι ξωτικό.

Ε όποιος φοβάται ας πάρει μαζί τα φυλακτά του, το μαυρομάνικο μαχαίρι και ας τραβήξει την σκανδάλη της καραμπίνας με το αριστερό χέρι !!!!

Δεν υπάρχει τίποτα από όλα αυτά, όλα είναι γεννήματα της φαντασίας, του φόβου, της άγνοιας και της καλπάζουσας  φαντασίας του λαϊκού ανθρώπου.

Επεξηγήσεις.

►1 Αθανάσιος Βας. Κολοβός. 

 ►2 Ακουτο, άκουσε το. Ήταν ψευδός ο Νικόλας Σπ..